Bệnh loạn thần thực nghiệm

1. Cơ chế phát sinh

Có nhiều phương pháp để gây bệnh loạn thần, chủ yếu là gây trạng thái căng thẳng quá độ với các quá trình thần kinh cơ bản ở vỏ não.

• Gây trạng thái quá căng đối với quá trình hưng phấn: một kích thích mạnh (tiếng nổ lớn, lắc mạnh bàn chó đứng…) có thể gây ra bệnh loạn thần.
• Gây trạng thái quá căng đối với quá trình ức chế: Bắt con vật phải chịu đựng một trạng thái quá độ (gây ức chế phân biệt quá tinh vi hoặc kéo dài thời gian trước khi cho ăn trong ức chế chậm…)
• Gây trạng thái quá căng đối với tính linh hoạt của quá trình thần kinh: như xen kẽ nhanh chóng kích thích có điều kiện dương tính và âm tính có thể gây ra bệnh loạn thần.

2. Ảnh hưởng của loạn thần kinh đối với quá trình phát sinh bệnh loạn thần

Động vật thuộc loại thần kinh khác nhau thì phả ứng khác nhau đối với bệnh loạn thần: Chó thuộc loại ức chế và loại hưng phấn dễ bị bệnh, còn loại thăng bằng (đặc biệt loại không linh hoạt) khó bị bệnh, phải dùng phương pháp đặc biệt mới gây được bệnh. Loại hưng phấn, khi bị bệnh loạn thần, quá trình ức chế rất yếu, còn các phản xạ có điều kiện âm tính mất hết, và con vật hưng phấn quá độ. Loại ức chế, khi bị bệnh, các phản xạ có điều kiện dương tính mất hết và con vật ở trạng thái ức chế, thôi miên.

3. Những đặc điểm của bệnh loạn thần.

Bênh loạn thần gây ra nhiều rối loạn thần kinh

1. Giảm khả năng hoạt động của tế bào thần kinh: Trong bệnh loạn thần, cường độ các quá trình thần kinh giảm, đặc biệt là nội ức chế, khiến cho hưng phấn phải tăng cường. Về sau các nowrron vỏ não suy nhược chuyển vào trạng thái ức chế sau, có tính chất bảo vệ
2. Rối loạn thăng bằng giữa hai quá trình hưng phấn và ức chế: Trong quá trình diễn biến của bệnh loạn thần, khi thì hưng phấn chiếm ưu thế, lúc thì ức chế chiếm ưu thế.
3. Trạng thái giai đoạn: Bình thường, từ khi tỉnh (hưng phấn) đến khi ngủ (ức chế), phát sinh trạng thái giai đoạn, song không rõ rệt vì thời gian quá ngắn (vài phút tới vài chục phút). Còn khi mắc bệnh loạn thần, trạng thái giai đoạn có thể kéo dài tới hàng tuần.
4. Rối loạn tính linh hoạt của các quá trình thần kinh. Hai trường hợp có thể xảy ra:

• Tính linh hoạt giảm: Bình thường ở con vật thăng bằng và không linh hoạt, các quá trình hưng phấn và ức chế thay nhau một cách chậm chạp (ỳ sinh lí). Trong bệnh loạn thần, tính ỳ này tăng rõ rệt: một phản xạ có điều kiện dương tính sau nhiều lần không củng cố vẫn không trở thành âm tính. Trái lại, một phản xạ có điều kiện âm tính, sau nhiều lần củng cố vẫn không trở thành dương tính.
• Tính linh hoạt tăng: Bình thường con vật thuộc loại mạnh, thăng bằng và linh hoạt, các quá trình hưng phấn và ức chế thay nhau dễ dàng, nhanh chóng. Trong bệnh loạn thần, tính linh hoạt này tăng rõ rệt, sau kích thích có điều kiện tác dụng, phát sinh phản ứng mạnh song chóng mất. Thí dụ khi kích thích có điều kiện nước bọt tác dụng , thấy nước bọt tiết nhanh và nhiều, song khi củng cố bằng thức ăn, thấy nước bọt ngừng tiết rất nhanh.

đ. Rối loạn chức năng thực vật

Bệnh loạn thần gây ra nhiều rối loạn thực vật: Rối loạn tim mạch, hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu, loét dinh dưỡng, viêm, u độc… Nghiên cứu các rối loạn thực vật trong bệnh loạn thần giúp thầy thuốc hiểu rõ cơ chế thần kinh trong quá trình phát sinh và phát triển của nhiều bệnh nội tạng.

Trên đây là những biểu hiện chủ yếu của bệnh loạn thần cấp. Bệnh này có thể diễn biến từ từ, hàng tháng, hàng năm.

Bệnh loạn thần ở người

Tài liệu thực nghiệm đã phần nào làm sáng tỏ cơ chế phát sinh bệnh loạn thần ở người vì những quy luật cơ bản về hoạt động thần kinh ở người và vật nói chung giống nhau. Song trong thực tế, nguyên nhân và cơ chế phát sinh bệnh loạn thần ở người phức tạp hơn ở động vật nhiều vì người có hệ thống tín hiệu thứ hai và sống trong hoàn cảnh xã hội. Do đó, không thể máy móc áp dụng những tài liệu thực nghiệm trên động vật cho người mà chỉ có giá trị tham khảo.

Bệnh loạn thần là một bệnh chức năng của trung khu thần kinh biểu hiện bằng những rối loạn hoạt động thần kinh cao cấp, nguyên nhân quyết định là chấn thương về tinh thần.

Những hoàn cảnh gay go, đau khổ như thất tình, bất hòa trong gia đình, thất bại trong công tác, trong đời sống, đau yếu liên miên, đời sống chật vật, khó khăn… Sớm muộn đều có thể gây ra bệnh loạn thần.

Nguyên nhân gây bệnh loạn thần ở phụ nữ và nam giới có khác: Ở nam giới bệnh thường do chấn thương trong xã hội và công tác (thất bại trong công tác, vị trí xã hội thay đổi…) còn ở phụ nữ chủ yếu do chấn thương  trong đời sống gia đình (vợ chồng bất hòa, người thân chết, mệt mỏi quá độ kéo dài do gánh nặng gia đình…)

Những chấn thương tinh thần thường gây căng thẳng quá mức quá trình hưng phấn hoặc quá trình ức chế, hoặc tính kích hoạt của các quá trình thần kinh. Bệnh có thể phát sinh một cách đột ngột (do tác dụng của một chấn thương tinh thần không mạnh lắm song kéo dài) Bệnh có thể do 1, hai hoặc nhiều nguyên nhân tác động đồng thời hoặc trước sau. Thông thường, bệnh loạn thần không phát sinh ngay sau khi bị chấn thương mà dần dần, sau một thười gian một năm, nửa năm hoặc lâu hơn.

Bệnh thường phát sinh khi gặp những điều kiện thuận lợi:

• Giáo dục khi còn nhỏ không tốt thường tạo điều kiện cho bệnh nhân loạn thần phát sinh, dưới tác dụng của những nhân tố bình thường không có hại đối với người khác được giáo dục tốt.
• Loạn thần kinh cũng ảnh hưởng tới bệnh sinh: loạn thần kinh yếu dễ bị bệnh loạn thần
• Những bệnh khác của cơ thể (chấn thương, nhiễm trùng, nhiễm độc…) làm suy yếu vỏ não có thể tạo điều kiện cho bệnh loạn thần dễ phát sinh
• Chế độ lao động nghỉ ngơi không hợp lí, đặc biệt thiếu ngủ kéo dài, qua sức, dinh dưỡng kém… có thể làm cho bệnh loạn thần phát sinh (do làm cho thần kinh suy yếu)